1. Uczuciową niedostępność, brak reakcji emocjonalnej, zaniedbanie

• opiekunowie są zaabsorbowani własnymi trudnościami, takimi jak: zaburzenia psychiczne (np. depresja poporodowa), własnym poczuciem krzywdy lub przytłaczającymi obowiązkami w pracy. Nie są w stanie zaspokoić potrzeb emocjonalnych dziecka sami, ani znaleźć innych sposobów ich zaspokojenia.

2. Przypisywanie dziecku negatywnych cech, błędna ocena dziecka

• wrogość, oczernianie, odrzucanie, dziecko postrzegane jest jako zasługujące na takie traktowanie. Niektóre dzieci mogą zacząć wierzyć w przypisywany im wizerunek i wcielać go w życie.

3. Niekonsekwentne i niewłaściwe dla rozwoju dzieci interakcje

• stawianie dziecku oczekiwań wykraczających poza możliwości na danym etapie rozwoju,

• nadmierna opiekuńczość, ograniczenie poznawania i uczenia się,

• narażenie na zawstydzające lub traumatyczne wydarzenia i interakcje

• np. stawianie dziecka w sytuacji świadka przemocy domowej, próby samobójczej rodzica, rodzice ci często sami nie mają odpowiednich, pozytywnych doświadczeń i krzywdzą dzieci bezmyślnie.

4. Nieuznawanie lub lekceważenie indywidualności i odrębności dziecka

• wykorzystywanie dziecka do zaspokojenia potrzeb psychologicznych rodzica,

• nieumiejętność rozróżniania między rzeczywistością a życzeniami, oczekiwaniami dorosłego, może się to objawiać wywoływaniem przez dorosłego zaburzeń u dziecka.  

5. Uniemożliwianie dziecku adaptacji społecznej

• wspieranie postaw antyspołecznych np. przekupstwo, zaniedbanie psychiczne, nie zapewnienie odpowiedniej stymulacji poznawczej lub możliwości doświadczania, uczenia się, może być to nakłanianie do czynów przestępczych lub izolowanie dziecka.

Wachlarz zachowań używanych przez dorosłych w celu skrzywdzenia dziecka jest ogromny.

Może on zawierać również:

1. Nadużywanie pozycji przez rodziców   – narzucanie ich woli, szantaż finansowy, negowanie osiągnięć dziecka, narzucanie swojej pomocy , manipulowanie relacjami dziecka z rodzeństwem.

2. Napaści werbalne – zniewagi, oskarżenia, wyzwiska, uszczypliwości, sarkazm, ironiczne żarciki, wysyłanie sprzecznych komunikatów.

3. Szantaż emocjonalny – wymuszanie posłuszeństwa pod groźbą naruszania wzajemnych relacji poprzez zdecydowane i brutalne stawianie warunków, żerowanie na empatii dziecka, wmawianie ofierze, że tylko ona jest w stanie zmienić sytuację, nagradzanie w zamian za podporządkowanie, sugerowanie choroby, zaburzeń emocjonalnych, stosowanie negatywnych porównań.

4. Rywalizowanie z dzieckiem – rodzic przekazuje dziecku komunikat, że w pewnych obszarach ma być od niego gorsze.

5. Wymaganie perfekcjonizmu – rodzice wymagają od dziecka spełnienia swoich, często wygórowanych oczekiwań i sumienne rozliczają je z tego, dziecko nie ma prawa do błędów, a za porażki jest karane odebraniem uczuć.

W przypadkach psychicznego zaniedbania czy krzywdzenia sprawcą jest niemal zawsze osoba, do której dziecko jest przywiązane emocjonalnie. Warto się zastanowić, dlaczego, mimo deklarowanej miłości i przywiązania, rodzice bądź opiekunowie krzywdzą swoje dzieci?

Według Macieja Tryburcy dzieje się tak, gdy:

• nie umieją zaakceptować frustracji, jaka towarzyszy odmowie dziecku,

• ich własne doświadczenia z dzieciństwa wskazujące na to, że nie można nikomu ufać, nawet własnym dzieciom,

• boją się samotnej i nieszczęśliwej starości, próbują więc przywiązać do siebie dziecko, nie zważając na koszty jakie ono w związku z tym poniesie,

• próbują poradzić sobie z własnymi słabościami, stosując siłę i kontrolę.

Na podstawie: Krzywdzenie emocjonalne dzieci Danuty Morawskiej, ORE opracowała Katarzyna Maszkowska, pedagog szkolny